รูปแบบภูมิปัญญาท้องถิ่นในการจัดการทรัพยากรน้ำในพื้นที่ลุ่มน้ำลำปะทาว

มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
สำนักงานคณะกรรมการอุดมศึกษา
กระทรวงศึกษาธิการ
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
กระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร
สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ
สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย

การประชุมทางวิชาการของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ครั้งที่ 47

กรุงเทพฯ

17-20 มี.ค. 2552

กรุงเทพฯ

หน้า 109-117

361 หน้า

ไทย

Thai National AGRIS Centre, Office of The University Library Kasetsart University, P.O. BOX 1084 Kasetsart Chatuchak, Bangkok 10903, Thailand

P10-ทรัพยากรน้ำ

E50-ชนบท

ลุ่มน้ำ;ทรัพยากรน้ำ;การจัดการน้ำ;ภูมิปัญญาพื้นบ้าน;เครื่องมือและอุปกรณ์;การมีส่วนร่วมของชุมชน;ประเทศไทย

Watersheds;Water resources;Water management;Indigenous knowledge;Equipment;Community involvement;Thailand

พื้นที่ลุ่มน้ำ;การจัดการทรัพยากรน้ำ;ภูมิปัญญาท้องถิ่น;ระหัดวิดน้ำ;ระบบประปาภูเขา;ชุมชน;การมีส่วนร่วม;ลุ่มน้ำลำปะทาว

Water resources management;Local wisdom;Waterwheel;Mountain waterworks system

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบภูมิปัญญาท้องถิ่นในการใช้ระหัดวิดน้ำ และระบบประปาภูเขา เพื่อการจัดการทรัพยากรน้ำในพื้นที่ลุ่มน้ำลำปะทาว โดยใช้การวิจัยเชิงปฎิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research: PAR) ประกอบด้วยการประเมินสภาพแวดล้อมชุมชนแบบมีส่วนร่วม (Participatory Rural Appraisal: PRA) การใช้แบบสอบถาม การสัมภาษณ์เดี่ยวเจาะลึก (In-depth Interview) การสนทนากลุ่มเจาะจง (Focus Group) ผลการวิจัยผู้ใช้ภูมิปัญญาทั้งสองกลุ่มให้ความคิดเห็นว่า การใช้ภูมิปัญญาส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางด้านเศรษฐกิจ สังคม ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และการพัฒนานวัตกรรมในทางที่ดีขึ้น รวมทั้งการสร้างกลไกของชุมชนในการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรน้ำสำหรับชุมชนโดยมีชุดภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เกิดขึ้น 2 มิติคือ มิติด้านการพัฒนาเทคโนโลยีพื้นบ้านเพื่อการนำน้ำมาใช้ประโยชน์ทางการเกษตรกรรม และมิติด้านการพัฒนากระบวนการเรียนรู้ในการบริหารจัดการกลุ่มเพื่อการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรน้ำในระดับชุมชน

Objective of this research is to study the pattern of local wisdom on waterwheel and mountain waterworks system in water resource management in Lam Pathao watershed. The principle methodology was participatory action research (PAR) consisting of participatory rural appraisal, questionnaires, in-depth interview and focus group. The results from both local wisdom users showed their opinions that local wisdom usage positively influenced to changing in economic, social, environment and natural resources, and innovation development. The wisdoms created community mechanism in water resources usage. The outputs from local wisdom are divided into 2 aspects, local technology development for water transport in agriculture and learning process for community water resources usage.

[1] กิติชัย รัตนะ (มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ คณะวนศาสตร์ ภาควิชาอนุรักษวิทยา)

[1] Kitichai Rattana (Kasetsart University, Bangkok (Thailand). Faculty of Forestry. Department of Conservation)